Laten we er samen voor zorgen dat elk verhaal telt. Via dit stappenplan kun je meebouwen aan een inclusieve sector. Begin met zelfreflectie, definieer een inclusievisie, stel een plan van aanpak op voor je organisatie en breng je vorderingen in kaart.
Het is belangrijk om te weten hoe ver je staat in het inclusieproces. Dit doe je door te reflecteren over je eigen uitgangspunten en mogelijke onbewuste vooroordelen.
Om jou te ondersteunen in dit proces, hebben we een scan ontwikkeld. Met deze korte scan ontdek jij waar jij of je organisatie momenteel staat op vlak van inclusie en diversiteit. We bevragen je kennis over en visie op D&I, de acties die je onderneemt en de manier waarop diversiteit en inclusie een plek krijgen binnen je werking.
Dit is een scan om je te ondersteunen in je zelfreflectie. Na de scan ontvang je een resultaat, wat een eerste indruk geeft van waar jij je net bevindt in het proces.
Wat weet je al over diversiteit en inclusie? Waar kan je je kennis nog verbeteren? In dit rapport leer je meer over de terminologie en waarom diversiteit en inclusie zo belangrijk zijn: Allyens inclusion report (ENG)
Iedere organisatie geeft een andere invulling aan inclusie, daarom is het belangrijk ze zo duidelijk mogelijk te omkaderen.
Wanneer je je organisatie beschrijft, is het belangrijk om het proces van diversiteit en inclusie duidelijk te benoemen. Het is pas wanneer je jouw visie hebt neergeschreven dat je weet waarom je werkt aan inclusie. Met andere woorden, wat is je motivatie en drijfveer om hieraan te werken.
Denk je visie uit en schrijf ze neer. In deze visie leg je duidelijk uit hoe je inclusie invult en waarom jij het belangrijk vindt om hieraan te werken. De redenen waarom je werkt aan inclusie kunnen uiteenlopen en worden specifiek bepaald door jouw plek en rol binnen de sector.
Uiteindelijk streven we allemaal samen naar een sector waar iedereen zich thuisvoelt, gehoord wordt en waar ruimte is om authentieke verhalen te vertellen en te delen.
Je kan pas werken aan inclusie wanneer iedereen mee is. Vergroot het bewustzijn over inclusie en ga in gesprek met elkaar.
Bepaal de acties die nodig zijn om jouw inclusiedoelen te bereiken. Als we dit structureel en collectief aanpakken, maken we meer impact.
Formuleer een hapklaar plan en voorzie een draagvlak binnen je organisatie. Schrijf het uit zodat voor iedereen helder is op welke vlakken er aan inclusie gewerkt zal worden. De tips hieronder kunnen je helpen om dit vorm te geven.
Ga op zoek naar authentieke verhalen. Authentieke verhalen zijn verhalen die herkenbaar zijn voor de doelgroep. Houd rekening met de nuances van meervoudige identiteiten en complexe structuren van exclusie en identiteitsvorming. Authentieke verhalen streven naar herkenbaarheid maar dat wil niet zeggen dat je verhaal volledig gegrond is in de realiteit. Een sciencefictionverhaal is niet per se realistisch maar kan nog steeds authentiek zijn voor het verhaal dat de auteur wil vertellen.
Leer hier meer over meervoudige identiteiten en intersectionaliteit: Handleiding intersectionaliteit
Wees je bewust van de impact van representatie. De verhalen waar je mee in contact komt en de personen en personages waarover je leest of hoort, hebben een sterke impact op hoe je jezelf ziet. Stel: je bent een jong meisje. Als je Superwoman ziet op tv is de kans groot dat je denkt: ‘Ik kan ook sterk zijn.’ Goede representatie heeft de kracht om positieve gevoelens te versterken. Daarnaast, wanneer je leest over ervaringen die je zelf niet hebt, kan je je meer inleven in hoe de wereld eruitziet door de ogen van iemand anders. Momenteel is er nog te weinig representatie van bepaalde doelgroepen zoals mensen met een migratieachtergrond, mensen met een beperking of mensen die behoren tot de LGBTQ+-gemeenschap. Ga actief op zoek naar verhalen uit deze doelgroepen om zo representatie voor iedereen te verbeteren en de positieve impact vergroten.
Zet actieve stappen om normdenken weg te werken in de verhalen die je publiceert en de manier waarop je erover communiceert. Iedereen is opgegroeid met een bepaald denkkader dat bepaalt wat we ‘normaal’ vinden. Door actief op zoek te gaan naar verhalen die deze normen en denkkaders doorbreken, streef je naar een betere representatie van de realiteit en een inclusievere toekomst. Daarin krijgt iedereen een plek en podium, ongeacht of je binnen deze traditionele criteria past. Let ook op dat je er niet onbewust naar teruggrijpt, wanneer je over de verhalen in kwestie communiceert. Benoem een normdoorbrekend verhaal niet (enkel) als ‘anders’, ‘nieuw’, ‘baanbrekend’ of ‘provocatief,’ simpelweg omdat het niet aansluit jouw eigen denkkader.
Vermijd stereotypes en ga voor complexiteit. Stereotypes zijn simplistische invullingen van identiteit. Ze kunnen leiden tot het versterken van vooroordelen. Streef naar authenticiteit en complexiteit. Iemands identiteit is niet eenzijdig maar bestaat uit meerdere aspecten. Iemand kan zichzelf beschrijven als ‘moeder’, ‘vrouw’, ‘persoon van kleur’, ‘zus’, ‘leerkracht’ en nog zoveel meer. Wanneer je iemand beschrijft met slechts één aspect van hun identiteit, beperk je deze persoon in diens complexiteit.
Ga na welke auteurs, illustratoren en vertalers er zijn opgenomen in je redactie, je fonds of je bestand. Wees je bewust van de stemmen die nu nog onvoldoende een podium krijgen en ga actief aan de slag om deze stemmen aandacht te geven.
Onderzoek of je programma representatief is voor je doelpubliek. Zorg voor variatie binnen je programma en ga bij je publiek na wat hun verwachtingen zijn van je programmatie. Wordt iedereen gehoord? En is er ruimte voor andere perspectieven? Ga in conversatie met je publiek en betrek hen bij het samenstellen van je programma.
Maak ruimte voor meerdere perspectieven. Zorg voor variatie in je sprekers op vlak van identiteit, expertise en rol binnen de sector. Kwaliteit gaat immers altijd gepaard met verscheidenheid. Ontwikkel de reflex om regelmatig wat extra moeite te doen en zo te zorgen dat je programmatie voldoende divers is.
Nodig niet steeds dezelfde mensen uit maar streef naar variatie. Bouw een lijst op van interessante genodigden en sprekers voor je events. Zorg dat deze lijst steeds up-to-date is. Streef naar een representatie van de diversiteit in de maatschappij. Deel indien mogelijk deze lijst met andere actoren binnen de sector. Nodig ook mensen uit minderheidsgroepen uit voor events over allerhande thema’s, niet enkel voor die programma’s die betrekking hebben tot een beperkt deel van hun identiteit.
Kijk met een kritische blik naar wie de programmatie opstelt en wie de events organiseert. Streef naar diversiteit binnen de organisatie en betrek de doelgroep die je wil bereiken bij het plannen en het organiseren van het event. Wanneer je iemand met een diverse identiteit uitnodigt als gastcurator of spreker, betrek hen dan ook bij de organisatie en inhoud van het event.
Zorg ervoor dat je events toegankelijk zijn. Beperk de deelnameprijs of zorg voor een verminderd tarief via sociale instellingen. Zorg ervoor dat de locatie van het event fysiek toegankelijk is voor iedereen. Bijvoorbeeld, dat de locatie eenvoudig te bereiken is met het openbaar vervoer, dat er een lift is in het gebouw en dat het gebouw geschikt is voor rolstoelgebruikers. Houd ook rekening met andere voorzieningen zoals ondertiteling of audiodescriptie, aangepaste hapjes en drankjes en comfortabele stoelen. Ga indien mogelijk voor een hybride vorm waarbij het event zowel live als online doorgaat.
Op deze website vind je nog enkele tips over hoe je je event toegankelijker en inclusiever kan maken: Zo maak je je evenement inclusiever
Zet je programmatie in om verbinding te creëren tussen verschillende actoren binnen en buiten de sector. Met je aanbod trek je verschillende mensen aan binnen de sector, maar ook mensen die zich mogelijk nog niet eerder aangetrokken voelden tot de sector. Door mensen samen te brengen versterk je ook de kruisbestuiving van ideeën en zo kan je leren van elkaar. Wees ook kritisch op hoe je nu denkt en werkt en leer van hoe andere denken en werken. Zo werken we samen aan een inclusievere sector.
Analyseer je huidige publiek. Kijk bijvoorbeeld naar wie aanwezig was tijdens afgelopen evenementen en wat ze ervan vonden.. Nu je weet wie je al bereikt, kan je ook nadenken over wie je nog meer wil bereiken en wat daarvoor nodig is.
Evalueer of de inhoud die je brengt geschikt is voor het doelpubliek dat je wil bereiken. Stralen je programma’s en evenementen weinig diversiteit uit? Toont je organisatie weinig ruimte voor meerstemmigheid? Dan zal het moeilijker zijn om een divers doelpubliek te bereiken.
Leer hier meer over verschillende doelgroepen: Doelgroepen
Ga in gesprek met je publiek. Wat vinden zij goed aan je huidige aanpak en wat kan beter? Bevraag hun ervaringen, betrek hen bij je groeiproces en luister naar hun kritische blik. Zij zijn al vertrouwd met hoe je werkt en kunnen je zeker helpen je fanbase nog verder te laten groeien.
Zet in op verschillende kanalen om een zo breed en divers mogelijk publiek te bereiken. Niet iedereen zit op Facebook of heeft de tijd om websites uit te pluizen op zoek naar bepaalde informatie. Daarom is het best om je communicatiekanalen te diversifiëren. Denk na over welk doelpubliek je wil bereiken en wat de beste manier is om hen te benaderen. Weet je het niet zo goed? Stel een bevraging op of peil naar hun noden, zo kom je verder dan door te handelen op basis van je vermoedens.
Zorg voor een omgeving waarin je publiek zich volledig welkom en veilig voelt. Dit geldt zowel voor de invulling van je ruimtes maar ook voor de communicatie die je hanteert en de manier waarop je jouw publiek betrekt in je werking.
Houd rekening met de leefwereld en context waarin je publiek leeft. Wees je bewust van ongelijkheden in de maatschappij die impact hebben op je publiek. Sta ervoor open om je blik op de maatschappij voortdurend bij te stellen. Neem actief stappen om op jouw manier bepaalde ongelijkheden aan te kaarten en zelf te verkleinen. Bijvoorbeeld door ongelijkheid te (h)erkennen aan de hand van de publicaties die je verspreidt of door de prijs te drukken van events die je organiseert.
Zorg ervoor dat je binnen je werving actief op zoek gaat naar diverse profielen. Versterk je team met mensen van verschillende achtergronden.
Evalueer welke profielen er momenteel vaak solliciteren. Zoek naar mogelijke oorzaken. Het imago van de sector of organisatie? Een moeilijk sollicitatieproces? Zijn de vacatures niet voldoende inclusief opgesteld? Bereik een diverse groep aan sollicitanten door je vacatures op een inclusieve manier op te stellen. Een inclusieve vacature is een vacature die toegankelijk geschreven is, die duidelijk is en die een breed publiek van bekwame sollicitanten aanspreekt. Focus hierbij op de kwaliteiten en vaardigheden van de sollicitant en houdt ook rekening met de context waarin zij leven. Verspreid je vacature via verschillende kanalen en vraag contacten om hun netwerk aan te sporen om de vacature te verspreiden, mond-tot-mondreclame werkt nog steeds het beste.
Herbekijk dit panelgesprek over wervingsstrategieën: Wervingsstrategieën en witte werkvloeren Lees hier verder over inclusieve wervings- en selectieprocedures: Op weg naar inclusieve werving en selectie.
Zorg dat je personeel zich welkom voelt, hun stem mag laten gelden en zich gewaardeerd voelt. Creëer een omgeving waarin iedereen zichzelf kan zijn. Apprecieer de mensen in je team voor wie ze zijn. Vermijd al te hiërarchische structuren waardoor sommigen profielen geen zeggenschap hebben. Luister naar elkaar en waardeer iedereens input.
Meer leren over organisatiestructuren? Bekijk zeker eens het boek ‘Zelfsturing’ van Frederic Laloux.
Bied groeimogelijkheden aan voor iedereen. Wees open over de groeimogelijkheden die er zijn en werk daarin op maat. Voorzie trainings, cursussen of opleidingen waar iedereen aan mee kan doen.
Vereenvoudig de doorstroom naar hogere posities in je organisatie. In de realiteit valt het op dat de diversiteit binnen organisaties beperkt blijft tot specifieke jobs, vaak onderaan de ladder. In managementposities blijft de diversiteit enorm achterop hinken… Ondersteun mensen die willen doorstromen naar andere posities, werk vooroordelen weg binnen het interne sollicitatieproces en zorg voor duidelijke communicatie wanneer er zich nieuwe doorgroeimogelijkheden voordoen.
Zorg ervoor dat je HR-beleid inclusief is en rekening houdt met de diversiteit binnen je teams. Zorg dat mensen zich welkom voelen binnen de organisatie maar ook dat ze bij iemand terecht kunnen wanneer ze een probleem hebben, of dat nu persoonlijk of werkgerelateerd is.
Betrek iedereen bij het werken aan inclusie. Alleen samen, als gehele organisatie kan je werken aan inclusie. Zorg dat iedereen op de hoogte is van wat diversiteit en inclusie is en waarom het zo belangrijk is. Betrek het personeel wanneer inclusie-initiatieven worden opgezet. Communiceer duidelijk over welke stappen je onderneemt naar een meer inclusieve werking.
Ontdek hier enkele tips over hoe je iedereen mee aan boord krijgt: Draagvlak voor diversiteit en inclusiebeleid
Houd rekening met de noden van alle werknemers. Denk aan voorzieningen zoals aandacht voor eetgewoontes, feestdagen van verschillende culturen en fysieke toegang tot alle ruimtes. Het faciliteren van deze voorzieningen zou de grondhouding moeten zijn binnen je organisatie, en geen extra moeite mogen vragen van het personeel.
Doe bevragingen naar het welbevinden van je personeel. Door regelmatig hun tevredenheid te peilen, krijg je een beter inzicht in de belevingen van je personeel. Ook de stappen die je kan ondernemen om dit welbevinden te verbeteren, komen zo aan het licht. Deze bevraging kan door middel van teamgesprekken, informele of formele evaluatiemomenten of een enquête.
Ontdek in deze toolkit hoe jij een inclusieve werkgever kan zijn: Toolkit inclusief werkgeverschap
Ga bij het verkennen van partnerschappen na of je op een vergelijkbare manier belang hecht aan inclusie Opteer voor lange termijn partnerschappen om zo de impact van jullie samenwerking te verduurzamen. Verken nieuwe netwerken de kwaliteit van je organisatie te vergroten en deel kennis en bronnen met elkaar. Ga naar lezingen van andere gemeenschappen of organiseer zelf een evenement met sprekers van verschillende achtergronden.
Zorg ervoor dat bij de partnerschappen die je aangaat, zij van meet af aan mee zijn met jouw inclusievisie. Streven jullie dezelfde waarden na? Werken jullie op een gelijkaardige manier aan inclusie of kan je leren van elkaar? Ga hierover met elkaar in gesprek, alvorens een langetermijnsamenwerking aan te gaan.
Zoek contact op met externe partners om te werken aan inclusie. Het is logisch dat je zelf niet alle kennis of expertise in huis hebt. Ga daarom op zoek naar partners die dat wel hebben.
Interessante organisaties:
Leer hier meer over hoe je inclusieve en duurzame partnerschappen aan kan gaan: Strategic partnerships (ENG)
Bied een platform voor een diverse groep makers. Ga samenwerkingen aan om nieuwe auteurs, illustratoren of vertalers te ontdekken en verklein eventuele drempels die er nu zijn, zodat je iedereen een platform geeft.
Wees actief normdoorbrekend en vermijd stereotypes in het werk dat je creëert. Houd ook rekening met meervoudige identiteiten. Hierover vind je meer info bij het onderdeel ‘publicatie’.
Leer bij over inclusieve taal en beeldvorming en pas deze kennis toe in je creatieproces. Inclusieve taal gaat enerzijds over genderbewuste taal, die rekening houdt met diverse genderidentiteiten (gebruiken van voornaamwoorden van voorkeur). Anderzijds gaat inclusieve taal ook over het vermijden van kwetsende termen. Ook uitspraken die normen of stereotypes in stand houden laat je best achterwege. Ten slotte zorg je ervoor dat je taalgebruik steeds laagdrempelig en helder is. Het uiteindelijke doel van inclusieve taal is om zoveel mogelijk mensen op een heldere en correcte manier aan te spreken en te betrekken bij het verhaal dat je vertelt. Volgende gidsen kunnen je wat meer leren over inclusieve taal: Conscious Style Guide (ENG), Incomplete stijlgids voor inclusieve taal, Waarden voor een nieuwe taal en Diversiteitscommunicatie.
In beeldvorming streven we naar een realistische en authentieke weergave van de diverse realiteit zonder stereotypes te versterken. Ontdek hier enkele tips: Hoe breng ik diversiteit in beeld?
Ga na welke vooroordelen je mogelijk meeneemt naar het creatieproces. Wees niet bang om een kritische houding aan te nemen ten opzichte van jezelf en je organisatie. Doe hiervoor de test van Harvard (ENG) of Onderhuids (NL). Eens je je bewust bent van je eigen vooroordelen ben je beter gewapend om ze te ontmantelen.
Denk erover na welke auteurs, theatermakers of dichters verhalen vertellen en hoe zij in hun verhalen de personages beschrijven. In hoeverre maakt de identiteit van de schrijver uit voor wat die schrijft?Antropoloog, schrijver en opiniemaker Gloria Wekker stelt dat je je hyperbewust moet zijn van je eigen positie. ‘Het brengt een enorme verantwoordelijkheid met zich mee om over andere identiteiten te schrijven. Je moet die worsteling zichtbaar maken en je heel erg inlezen.’
Betrek de doelgroep die je wil aanspreken en representeren ook bij het onderzoek en de finalisatie van je creatie. Dit kan je bijvoorbeeld doen door focusgroepen te organiseren of door ervaringsdeskundigen je werk na te laten lezen. Houd rekening met mogelijke (onbewuste) vooroordelen bij het onderzoeksproces. Wees je er ook van bewust dat het verhaal van een individu niet te veralgemenen valt voor een grotere groep mensen met een gelijkaardige identiteit.
Leer in dit rapport hoe je rekening houdt met inclusie doorheen alle stappen van het creatieproces WFA’s Guide to Inclusion and Representation (ENG) Dit rapport gaat over marketing maar kan net zo interessant zijn voor de boeken- en letterensector.
Monitor de uitvoering van je plan van aanpak. En evalueer het ook want: meten is weten.
Binnen elk domein in je plan van aanpak is het van belang om meetwaarden op te stellen om zo na te gaan in hoeverre je vordering maakt.
Stel iemand aan die deze taak op zich neemt. Vergelijk de cijfers van je organisatie met de streefcijfers en bevraag regelmatig het gevoel van je team.
Wees kritisch, maar beloon met een positieve instelling. Alleen door vallen en opstaan leer je, dus wees je bewust van je eigen leercurve. Je mag trots zijn dat je streeft naar een inclusief verhaal en hier ook actie in onderneemt.
Niets doen is ook een keuze, dus door dit proces aan te gaan kun je alleen maar groeien.
Lees hier over hoe je een meetplan kan ontwikkelen: Groeien naar meer inclusie in de culturele sector
Hoewel we streven naar een inclusieve sector, is er nog veel werk aan de winkel. We hebben hieronder een overzicht gemaakt van enkele studies die de status quo onderzochten. Over veel aspecten en terreinen, ontbreken nog steeds nauwkeurige cijfers, maar hier alvast een blik op wat er momenteel beschikbaar is.
Door deze cijfers onder de aandacht te brengen groeit het bewustzijn over de nood om hier iets aan te doen. Steeds meer lezers, uitgevers, boekhandelaren en leesbevorderaars zijn gestart met tellen en staan stil bij wat ze lezen, welke publicaties ze aanbieden, welk publiek of welke lezers ze bereiken (in de zaal, bij campagnes, bij activiteiten enz.) en welke boeken in hun winkel worden aangeboden.
Het charter voor inclusie in de boeken- en letterensector wil dat bewustzijn aanwakkeren en aanzetten tot concrete actie voor een positieve verandering van onze sector.